اما چگونگي اين پيروزي در عرصه سلامت ما را به فکر وا مي دارد که آيا اين داروها، محصولات، تجهيزات، واکسن ها و... همگي مي توانند جايگزين خوبي براي نمونه هاي خارجي باشند؟ آيا استفاده از محصولات ايراني در حوزه سلامت تاثيري در هزينه هاي درماني ما دارد؟ آيا به طور واقعي محققان ايراني توانسته اند چنين محصولاتي را طراحي کنند؟ در پاسخ به اين سوالات لازم است سري به حوزه هاي مختلف در دانشگاهها، مراکز علمي، موسسات و نهادهاي فعال در عرصه سلامت بزنيم و نظرات آنان را در اين زمينه جويا شويم؛ همچنين ضروري است وضعيت ايران را در زمينه توليد تجهيزات و ملزومات پزشکي در حوزه هاي نانو و بيو، داروهاي آنتي بادي و نوترکيب و واکسن ها بدانيم.

توليد ۶۲ محصول با فناوري نانو در حوزه سلامت

محصولات در حوزه سلامت و فناوري نانو به ۴ دسته «داروها و مکملها»، « تجهيزات»، « آرايشي و بهداشتي» و « ملزومات و ادوات پزشکي» تقسيم مي شوند. در حال حاضر ۶۲ محصول در حوزه سلامت و نانو توسط شرکت هاي دانش بنيان به توليد رسيده و تجاري سازي شده اند که مورد تاييد ستاد ويژه توسعه فناوري نانو هستند. بي شک اين موضوع مي تواند در روند هزينه اي مردم تاثير گذار باشد.

در دسته داروها و مکمل ها، ۲ داروي «سينادوکسوزوم» و « پاکلي نب» از جمله داروهاي نانويي هستند که توانسته اند جاي خود را در بازار دارويي کشور باز کنند.

« سينادوکسوزوم» به عنوان يک داروي ضد سرطان توسط محققان کشور و شرکت دانش بنيان به توليد رسيده است که مي تواند با رشد و گسترش سلول هاي سرطاني که در بدن تداخل ايجاد مي‌کنند مبارزه کند. همچنين داروي« پاکلي نب» براي درمان نوع خاصي از سرطان ريه، پانکراس و سينه متاستازيک به توليد رسيده است.

البته که اين دو دارو تنها نمونه هاي توليدي دارو در حوزه نانو است و داروهاي ديگر مانند سيناکورکومين، سينا آمفوليش و ... در حال اخذ مجوز هستند تا به بازار داخل و خارج وارد شوند.

توليد ۱۰ واکسن انساني ايراني در کشور

دکتر هومن کاغذيان رئيس مجتمع توليدي -تحقيقاتي انستيتو پاستور ايران درباره وضعيت ايران در زمينه توليد واکسن به خبرنگار مهر اظهار داشت: اصل ۲۹ قانون اساسي ، تامين دسترسي عادلانه به خدمات سلامت را وظايف دولت بر شمرده و از آنجايي که اصلي ترين  اقدام براي تامين سلامت جامعه و پيشگيري از بروز بيماري ها، واکسيناسيون است به همين دليل توليد واکسن از اهميت بالايي برخوردار است.

معاون توليد انستيتو پاستور ايران با تاکيد بر اينکه براي تهيه واکسن هزينه اي متحمل خانواده ها نمي شوند، اظهار داشت: دولت اين هزينه را مي پردازد و تهيه هر واکسن به عهده دولت است و اين خود باعث مي شود در طولاني مدت بار ضرر مالي و اجتماعي ناشي از رخداد بيماري در جامعه را کم کنيم.

ما مي توانيم با توليد ۷-۸ واکسن ديگر، به کشورهاي پيشرفته توليد کننده واکسن برسيم.

به گفته دکتر کاغذيان، در کشورهاي پيشرفته  ۱۷-۱۸ واکسن در سبد بدو تولد براي نوزادان دارند؛ ايران توانسته تاکنون ۱۰ واکسن را در برنامه جامع خود داشته باشد اما بايستي ما ۷-۸ واکسن ديگر توليد کنيم تا به کشور هاي پيشرفته برسيم. شرط اينکه بتوانيم اين واکسن ها را در سبدمان داشته باشيم بايد توليد داخل صورت گيرد تا به واردات منجر نشود که ارز زيادي را از کشور خارج کنيم.

دبير کارگروه واکسن ستاد توسعه زيست فناوري معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري اظهار داشت: ساليانه  يک و نيم ميليون تولد نوزاد در کشور داريم که مثلا اگر متوسط تزريق هر واکسن را ۳ دوز در نظر بگيريم حدود ۵ ميليون دوز نياز است؛ انستيتوپاستور ايران به عنوان يک سازمان سلامت محور با حدود صد سال قدمت در حوزه توليد واکسن انساني توانسته در سالهاي اخير با توليد واکسن « ب ث ژ يا سل » و «هپاتيت ب » کل نياز کشور را تامين کرده و از واردات آن جلوگيري کند.

رئيس پارک فناوري سلامت انستيتو پاستور ايران افزود: تا قبل از اين، با واردات اين واکسن ارز زيادي از کشور خارج مي شد. اکنون براي صادرات اين واکسن ها اقداماتي در دست اجراست. صادرات واکسن نياز به اخذ مجوز از سازمان بهداشت جهاني دارد که واکسن ب ث ژ در حال اخذ مجوز هاي لازم از سازمان جهاني بهداشت است.

کاغذيان تاکيد کرد: پيش نياز صادرات واکسن اين است که ما ۳ سال نياز کشور را برطرف کرده باشيم و اين محقق شده.

رئيس مرکز رشد زيست فناوري انستيتو پاستور کرج تاکيد کرد: ظرفيت ما در مورد واکسن «سل يا ب ث ژ» حداقل  ۲۰ميليون دوز و براي واکسن هپاتيت ب هم حداقل ۱۵ ميليون دوز است .

وي با تاکيد براينکه به واکسن نمي توان صرفا ديدگاه اقتصادي داشت و موضوع امينت ملي نيز در آن مطرح است، گفت: اين بدان علت است که دانش فني و فرآيند توليد واکسن ها استراتژيک است.

توليد ۲۰ داروي بيوتکنولوژي با توانايي محققان ايراني

اما در اينجا به يکي از حوزه هاي مهم مي رسيم که سرچشمه توليد دارو به شمار مي رود و آن هم بيوتکنولوژي يا زيست فناوري است. در حال حاضر تعداد داروهاي زيست فناوري موجود در بازار جهاني ۱۴۶ عدد هستند که از اين تعداد، ۲۰ دارو با توان محققان داخلي در بازار ايران موجود است. البته که از ۲۰ داروي موجود در کشور، ۴ دارو «منوکلونال آنتي بادي» و ۱۶ دارو نوترکيب هستند.

در اينجا لازم است که به برخي از محصولات مهمي که در حوزه سلامت توسط محققان ايراني به توليد رسيده است اشاره کنيم.

جدول مهمترين اقلام توليدي در حوزه سلامت

تاثير توليد داروهاي زيست فناوري در هزينه هاي بيماران

تا اينجا به برخي از  توليدات محققان کشور که سلامت افراد در جامعه را تحت تاثير قرار مي دهد آشنا شديم اما بد نيست که نظر دکتر مصطفي قانعي، رئيس انستيتو پاستور ايران و دبير ستاد توسعه زيست فناوري در خصوص تاثير توليد داروهاي بيو در هزينه درمان بيماران بدانيم.

وي معتقد است که هزينه هاي بيمار به واسطه  توليد داروهاي زيست فناوري تا  ۴۰ درصد کاهش يافته؛ همچنين دسترسي بيماران به اين داروها بيشتر شده است.

قانعي تاکيد دارد که توليد داروهاي زيست فناوري در کشور امنيت را چندبرابر کرده چون هميشه در دارو يک مقاطعي کمبود داريم و اين کمبودها برخي مربوط به گمرک، ترخيص، حمل و نقل، رسيدن پول به طرف مقابل و... مي شود که بايد اين پروسه را در نظر بگيريم ؛ بسيار پروسه چند مرحله اي است که زمان رسيدن دارو به دست بيمار  را تحت تاثير قرار مي دهد.

وي ادامه داد: اگر قيمت خارجي هر يک از اين داروها ۱۰۰ درصد بوده قيمت داخلي ۶۰ درصد قيمت خارجي شده؛ اگر دقت کنيم مي بينيم که توليد داروهاي بيو، ارزبري از کشور را کم کرده و هزينه هاي اقتصادي دولت را هم کاهش داده است. در واقع دولت  ۴۰ درصد به اين دارو نسبت به داروي خارجي پول داده است. البته دولت بعد از دو سال و نيم به پولي که براي تهيه داروي ايراني به مبلغ کمتر از نمونه خارجي هزينه کرده، مي رسد.

رئيس انستيتو پاستور ايران با بيان اينکه توليد دارو درحوزه بيوتکنولوژي در کشور توانسته به اقتصاد کشور کمک کند، گفت: همچنين اين حوزه پربازده ترين و پرسودترين حوزه براي دولت بوده  و بخش خصوصي هم به تبع آن هزينه کرده است. اين توليدات داخلي باعث شده که تراز فناوري کشور بالا برود و در سطح جهاني ايران را جز کشورهاي صاحب فناوري توليد داروهاي با تکنولوژي بالا قرار دهد.

قانعي با بيان اينکه از ۲۰ داروي موجود در کشور، ۴ دارو منوکلونال آنتي بادي و ۱۶ دارو نوترکيب است که توسط محققان کشور به توليد رسيده است؛ همچنين ايران ۶۱ دارو را در اولويت ملي خود دارد که از اين تعداد ۲۹ دارو در مراحل مختلف توليد (قبل از نهايي شدن) شرکت هاي دانش بنيان و در مراحل مختلف آزمايشگاهي، پايداري محصول، صنعتي، نيمه صنعتي ، مطالعاتي و تهيه پرونده دارويي است.

تاثير ۵۰ درصدي  ساخت تجهيزات داخلي در هزينه ها

اما در اين ميان معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري علاوه بر طرح هاي ديگر از طرح هايي که در فناوري سلامت هستند حمايت مي کند تا به مرحله تجاري سازي برسند. دکتر محمود شيخ زين الدين، معاون نوآوري و تجاري سازي فناوري معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، به خبرنگار مهر گفت: تا کنون ۲۵ طرح کلان ملي فناورانه در حوزه سلامت از سوي معاونت علمي حمايت شده که از  اين تعداد ۱۲ محصول مانند اسکنر قلب، مانيتور علائم حياتي، اکسيژن ساز و... وارد بازار شده اند.

وي ادامه داد: همچنين دو محصول آماده ورود به بازار بوده و ما بقي در حال اخذ مجوز  هستند؛ اين ها طرح هاي کلان و بزرگي هستند که در حوزه سلامت به شمار مي روند.

زين الدين در ادامه با بيان اينکه همچنين ۴۰ طرح در زمينه سلامت از سوي معاونت مورد حمايت قرار گرفته اند، عنوان کرد: اين ۴۰ طرح در حوزه هاي تجهيزات پزشکي، گياهان دارويي و فراورده هاي دارويي هستند؛ اين طرح ها هم از معاونت علمي و فناوري وام هايي دريافت کرده اند که در آينده شاهد ورود محصولات آنها در بازار هستيم.

معاون نوآوري و تجاري سازي فناوري در خصوص تاثير توليد تجهيزات پزشکي در کشور برپايه دانش خاطر نشان کرد: توليد تجهيزات پزشکي پيشرفته در داخل در بسياري از موارد باعث مي شود سازندگان خارجي قيمت خود را کاهش دهند؛ اين کاهش قيمت حتي تا ۵۰ درصد قيمت اوليه محصولات خارجي مي رسد.

تاثير توليد نانو داروي ايراني در زندگي مردم

همچنين دکتر سعيد سرکار، دبير ستاد ويژه توسعه فناوري نانو معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري از ارزآوري توليد دارويي که در حوزه نانو به توليد رسيده است به خبرنگار مهر گفت: داروي «نانوداکسوروبيسين» با نام تجاري «سينادوکسوزوم» را تا چند سال پيش از خارج وارد کشور مي کرديم ولي در طي ۳ سال گذشته  توانستيم با داخلي سازي آن ارزآوري براي کشور داشته باشيم.

وي افزود: اين نانو داروي ضد سرطان با قيمت هر ويال  ۸۰۰ دلار وارد کشور مي شد ولي اکنون با قيمت هر ويال  ۵۰۰هزار تومان به داروخانه ها داده مي شود و حداقل مبلغ آن يک پنجم شده است. همچنين اين دارو تحت پوشش بيمه قرار گرفته که با قيمت  ۶۰ هزار تومان بدست مصرف کننده مي رسد و اين تاثيراتي است که در زندگي مردم ديده مي شود.

واکسن هاي ايراني بي تاثير در هزينه هاي دولت نبوده است

در ادامه دکتر کاغذيان، رئيس پارک فناوري سلامت انستيتو پاستور ايران گفت: به دليل اينکه واکسن را دولت ها تهيه مي کنند، بار مالي بر روي دوش مردم نيست و تامين هزينه واکسن از سوي دولت باعث مي شود در طولاني مدت بار ضرر مالي و اجتماعي ناشي از رخداد بيماري در جامعه کم شود.

در حال حاضر نزديک به هزار شرکت دانش بنيان در حوزه سلامت فعال هستند که به توليد محصولات دانش بنيان در اين زمينه مي پردازند. در تمام دانشگاههاي علوم پزشکي يک يا بيش از يک مرکز رشد در زمينه سلامت فعاليت مي کنند. از ۳ هزار شرکت دانش بنيان تاييد شده، ۹۲۰ شرکت در حوزه سلامت فعاليت مي کنند که  ۲۰۰ شرکت داراي محصول در بازار هستند؛ همچنين از اين تعداد، محصول ۴۰ شرکت نيز در عرصه بين‌المللي به فروش مي‌رسد.

در حال حاضر حدود ۷۵۰ مرکز تحقيقاتي در دانشگاه‌هاي مختلف مستقر هستند. همچنين پارک هاي علم و فناوري هم در زمينه سلامت فعاليت مي کنند.

جلوگيري از خروج ۵۰۰ ميليون دلار ارز از کشور با توليد ۳ داروي بيو

دکتر مصطفي قانعي، دبير ستاد توسعه زيست فناوري و رئيس انستيتو پاستور در خصوص تاثير توليد محصولات ايراني در حوزه سلامت معتقد است که يکي از حوزه هاي پر اهميت در حوزه سلامت دارو است که داروهاي زيست فناوري جزء مهمي از اين دسته به شمار مي رود.

وي به خبرنگار مهر گفت: داروهايي در حوزه زيست فناوري مانند «فاکتور ۸»، «فاکتور ۷ » و «ليتوکسي مب» به کشور وارد مي شدند اما اکنون به همت محققان ايراني اين داروها در کشور توليد مي شوند و نياز کشور را نيز بر طرف مي کنند.

داروهاي زيست فناوري  بعد از توليد ارزاوري دارند به طوريکه داروهاي حوزه زيست فناوري باعث شده که حدود ۵۰۰ ميليون دلار ارز کشور خارج نشود.

وي با بيان اينکه اين داروها عدد مشخص ارزبري از کشور داشته اند، خاطر نشان کرد: بعد از زماني که اين داروها در کشور توليد شدند ديگر وارداتي صورت نگرفت. براساس آمارها، همين توليدات باعث شده که حدود ۵۰۰ ميليون دلار ارز کشور خارج نشود. اينها گران ترين داروهاي زيست فناوري هستند.

شتابدهي در پروسه درمان با داروها و تجهيزات داخلي در حوزه سلامت

فاکتور ۸ و ۷، سينادوکسوزوم، پت اسکن، کيتها، واکسن هپاتيت ب و سل و .... تنها نمونه هايي از دستاوردهاي محققان در حوزه هاي نانو، بايو، تجهيزات پزشکي و... به شمار مي روند. پروژه هاي زيادي هستند که در دستور کار قرار گرفته و نويد توليد محصولات جديد را مي دهند. همچنين در حوزه نانو نيز داروها و تجهيزاتي هستند که در حال اخذ مجوز بوده و نويد بومي سازي را مي دهند. واکسن سازي هم همواره در کشور بدون وقفه جريان دارد.

اما در اين ميان تجهيزات و ملزومات پزشکي نيز هستند که آن هم در حوزه هاي نانو، بايو و... با کسب دانش فني يا مهندسي معکوس به مرحله اي رسيده اند که بدون واهمه در بيمارستان ها به کار گرفته مي شوند.

چنين پروژه هايي در حوزه سلامت به دليل اينکه جان و سلامت انسان با آن در ارتباط است، براي به نتيجه رسيدن، زمان زيادي مي خواهند. از سوي ديگر بودجه هاي زيادي بايد صرف شود تا بتوان در نهايت طعم شيرين بومي سازي را با کم کردن هزينه هاي دولت و مردم چشيد.