استاد دانشگاه کنتيکت آمريکا معتقد است: ايجاد تغييرات سياسي در عربستان سعودي يکي از پيامدهاي سفر ترامپ به رياض است.
فاطمه محمدي پور: ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷، «سلمان بن عبدالعزيز » پادشاه عربستان با صدور فرمان پادشاهي «محمد بن سلمان» را به عنوان وليعهد و معاون رئيس شوراي وزيران با حفظ سمت وزير دفاع انتخاب کرد. اين اولين بار از زمان مرگ ملک عبدالعزيز است که حکومت از پدر به پسر منتقل مي شود، از زمان تأسيس پادشاهي آل سعود تخت و تاج از برادر به برادر منتقل مي شده است.
بر اساس اين فرمان پادشاهي، پادشاه عربستان «محمد بن نايف» برادرزاده خود را از وليعهدي و معاونت رئيس شوراي وزيران و وزارت کشور برکنار کرده است. بر اساس اين خبر «عبدالعزيز بن سعود بن نايف بن عبدالعزيز» وزارت کشور را بعد از «محمد بن نايف» برعهده خواهد داشت و «بندر بن فيصل بن بندر بن عبدالعزيز» معاون سازمان استخبارات (اطلاعات) عربستان شده است.
در همين راستا خبرنگار مهر گفتگويي با پروفسور «جفري لفور»، استاد علوم سياسي دانشگاه کنتيکت امريکا داشته که متن کامل آن در ادامه آمده است.
*دلايلي که سبب شد پادشاه عربستان سعودي وليعهد فعلي را عزل کرده و پسر خود، «محمد بن سلمان بن عبدالعزيز» را به جانشيني وي منصوب نمايد، چيست؟
بديهي است يکي از مهمترين عوامل برکناري شاهزاده نايف، برادرزاده ۵۷ ساله پادشاه عربستان از وليعهدي و انتصاب «محمد بن سلمان» پسر پادشاه به عنوان وليعهد جديد، تمرکز قدرت و جانشيني سلطنت در خانواده ملک سلمان است.
اما اين انتصاب دو هدف مهم ديگر را نيز مد نظر قرار دارد: اول اينکه ملک سلمان داراي ۸۲ سال سن بوده و بنا به گزارشات ارائه شده از بيماري آلزايمر رنج برده و از سلامت کامل برخوردار نيست. انتصاب محمد بن سلمان ۳۱ ساله مي تواند فرصتي براي تداوم سياست خارجي و داخلي عربستان در چند دهه آينده فراهم کند.
دوم اينکه وليعهد جديد در پست قبلي خود به عنوان جانشين وليعهد، تلاشهاي زيادي جهت اصلاح اقتصاد عربستان سعودي - از جمله تصويب چشم انداز ۲۰۳۰ جهت رهايي از وابستگي اقتصاد رياض به نفت - انجام داده است. بنابراين به «محمد بن سلمان» به عنوان اصلاحگر اقتصادي و سياسي عربستان توجه مي شود، کسي که از تکنوکرات هاي سعودي آموزش ديده در غرب جهت رهبري آينده کشور عربستان حمايت و استفاده خواهد کرد.
*اين جايگزيني از طريق تغيير در قانون اساسي انجام شد. واکنش حاميان محمد بن نايف، وليعهد معزول چه خواهد بود؟
انتصاب وليعهد جديد از طريق روندهاي قانوني تصويب شده در شوراي بيعت که در سال ۲۰۰۶ جهت انتخاب پادشاه و وليعهد جديد تشکيل شد، صورت گرفته است. انتصاب «محمد بن سلمان» به عنوان وليعهد جديد با راي ۳۱ عضو از ۴۳ عضو شوراي بيعت تصويب شد، بنابراين اين انتصاب داراي مشروعيت سياسي و حقوقي است.
علاوه بر اين، بيشتر شهروندان سعودي (مخصوصا جوانان) از وي حمايت کرده اند. «محمد بن نايف» وليعهد سابق نيز به طور علني با وليعهد جديد بيعت کرد. بنابراين ظاهرا به نظر مي رسد اتحاد خانواده سعودي با اين اقدام متزلزل نخواهد شد.
*آيا اين تغيير و جابجايي در ولايتعهدي را مي توان به عنوان يک کودتاي نرم درنظرگرفت؛ کودتايي که از پشتيباني آمريکا و امارات متحده عربي برخوردار است؟
برخي ممکن است اين اقدام دولت عربستان را تحت عنوان کودتاي نرم مورد بررسي قرار دهند. اما در واقع انتصاب جديد به علت افزايش نگراني هاي سياست داخلي و خارجي دولت سعودي نه در نتيجه دسيسه هاي قدرتهاي خارجي مانند ايالات متحده امريکا و امارات متحده عربي انجام شده است.
بايد گفت که ايالات متحده امريکا و امارات متحده عربي هيچ دليلي جهت مخالفت با اين انتصاب نداشته و حتي ممکن است، انتصاب «محمد بن سلمان» به تقويب روابط رياض با آنها کمک کند. بايد اين نکته را نيز مد نظر قرار داد که «محمد بن نايف»، وليعهد سابق مسئول از بين بردن زيرساخت هاي القاعده در عربستان به نفع واشنگتن بود. از طرف ديگر ايالات متحده امريکا ممکن از سياست هاي تند و مقابله جويانه «محمد بن سلمان» به ويژه در ارتباط با ايران، استقبال کند.
*يک چنين جابجايي و تغيير مهم چه تأثير احتمالي بر سياست خارجي عربستان سعودي بويژه نسبت به منطقه خواهد گذاشت؟
«محمد بن سلمان» به عنوان وزير دفاع (منصبي که مسئله وليعهدي وي را تقويت کرد)، نقش اصلي را در حمله نظامي عليه حوثي ها در يمن به رهبري عربستان سعودي عهده دار بوده و گفته مي شود که وي از موضع شديدا ضد ايراني (به طور مستقيم و غيرمستقيم در يمن و سوريه) حمايت مي کند.
تا زماني که رياض اتحاد خود با واشنگتن را حفظ مي کند، همچنان پايدار و امن بوده زيرا ايالات متحده امريکا از محکوميت اقدامات نظامي عربستان در يمن امتناع مي کند، اقداماتي که گفته مي شود باعث مرگ هزاران شهروند يمني شده و بحران انساني در اين کشور را تشديد کرده است.
تا زماني که اتحاد عربستان و امريکا برقرار است، سياست تهاجمي عربستان نيز در منطقه و جهان ادامه خواهد داشت. اين نکته را بايد مد نظر قرار داد که مقامات وزارت امور خارجه امريکا و پنتاگون از ادامه اختلافات امارات، عربستان سعودي و بحرين با قطر نگران بوده زيرا اين موضوع مي تواند مانع عمليات فرماندهي مرکزي امريکا در منطقه شود.
*آيا اين جابجايي در مقام ولايتعهدي به سفر اخير ترامپ به رياض مربوط مي شود؟
ايجاد تغييرات سياسي در عربستان سعودي مي تواند به سفر «دونالد ترامپ » به اين کشور مرتبط باشد. همانطور که ترامپ در آغاز سفر خود به عربستان سعودي گفت، هدف وي از سفر به رياض ايراد سخنراني (در مورد وضعيت حقوق بشر) براي ميزبانان خود نبود.
ظاهرا ترامپ قبل از اين، ارتباط دوستانه و صميمي را با معاون وليعهد وقت، «محمد بن سلمان»، در ماه مارس ۲۰۱۷ در کاخ سفيد برقرار کرده بود. بايد گفت که ملک سلمان بعد از نشست با ترامپ، اعتماد به نفس بيشتري جهت انتصاب پسرش به عنوان وليعهد جديد به دست آورده است. وليعهد جديد کسي است که بر ادامه سياست خارجي تهاجمي و مقابله جويانه عربستان با ايران در منطقه به برکت وجود ترامپ در کاخ سفيد تاکيد مي کند.