از سوي ديگر ارسال اين پيامکها موجبات مزاحمت براي مشترکان را ايجاد مي کند و براي رفع اين مزاحمت فرد مجبور مي‌شود به طور کلي پيامکهاي تبليغاتي خود را مسدود کند در حالي که شايد راهکار ديگري وجود داشته باشد تا در قالب آن نه تنها شرکتهاي ارائه کننده اين خدمات از سود بهره مند شوند بلکه بر اطلاعات عمومي مردم نيز افزوده شود.
به نقل از ايسنا، آنچه مي‌خوانيد بخش بسيار کوچکي از پيامکهايي است که تقريبا تمام ما فارغ از اينکه مشترک کدام يک از دو اپراتور اول کشور باشيم بارها و بارها نمونه آن را دريافت کرده‌ايم:
«مي خواي جاي کدوم شخصيت باشي؟۱-فاميل دور،۲- ببعي . ارسال گزينه به ...»، «حال تو رو من مي دونم بذار بگم تا شب چه اتفاقي برات مي‌افته! ارسال ... به ...، هر پيام ۷۵ تومان»،«براي اينکه بتوني در زندگي بي نظير باشي !ارسال ... به ...،هر پيام ۱۵۰۰ تومان»،«جک جديد داريم، جک هاي خنده دار و خفن، شما جنبه دارين؟ ۳ رو بفرست و بخند. هر پيام ۷۵ تومان»،«کدام جمله را از زبان مالک بيمارستان شنيده‌ايد؟۱- آقايون داداشام، اينجي کلش واس ماس! ۲-وردار تموم شه بره. ارسال عدد مورد نظر به ... با جوايز ارزنده»
در اين پيام‌ها از لحاظ فرم و مدل نوشتاري از شيوه‌هاي مختلف مهندسي اجتماعي بهره برده شده تا ارتباطي صميمي با مخاطب برقرار کرده و وي را به پاسخگويي تشويق کنند.
در اين ميان نيز انواع و اقسام سوالات عجيب و پيشنهادات دور از ذهن نيز مطرح مي‌شود، جملاتي که هر يک از آنها به نوعي جاي تعجب دارد و در موارد متعدد سوالاتي بسيار بي پايه و اساس يا ساده و بديهي را طرح مي‌کند تا به هر شکل ممکن مخاطب را به پاسخگويي تحريک کنند. به عنوان مثال مشترکان اپراتورها طي ماه هاي اخير پيامکهايي با اين مضامين را دريافت کرده‌اند:
«بهترين دوران مدرسه کدام بود؟۱- دبستان،۲-راهنمايي،۳-دبيرستان. شرکت در قرعه کشي آپارتمان در کيش و کارتهاي هديه با ارسال گزينه موردنظر به ...»،«۲۰ هزار شارژ هزاري براي کسايي که زود جواب بدن! شارژتو از کجا مي خري؟۱-دکه روزنامه فروشي،۲-اينترنتي،جواب رو بفرست به ... . برو تو قرعه کشي خودرو ام وي ام ۱۱۰،گوشي،جوايزه نقدي و دهها ميليون شارژ»،«سلطان واقعي جنگل کيه؟۱-شير نر،۲-شير ماده. دو عدد گوشي آيفون ۶، جايزه پاسخ صحيح.»
حال فارغ از اينکه به جوايز وعده داده شده در اين پيامکها تا چه اندازه جامه عمل پوشانده مي‌شود، بحث ديگر آن است که آيا براي شرکتهاي ارسال کننده پيامک انبوه چنين حقي وجود دارد که به بهانه کسب سود هر نوع پيامي را ارسال کنند؟ به عبارت ديگر آيا اين روند درستي است که عده‌اي تنها براي کسب منافع مادي جامعه را اين چنين به سمت سطحي نگري دعوت کنند؟!
مزاحمت هايي که پايان ندارد/چه کسي مسئول است؟
از سوي ديگر ارسال اين پيامکها موجبات مزاحمت براي مشترکان را ايجاد مي کند و براي رفع اين مزاحمت فرد مجبور مي‌شود به طور کلي پيامکهاي تبليغاتي خود را مسدود کند در حالي که شايد راهکار ديگري وجود داشته باشد تا در قالب آن نه تنها شرکتهاي ارائه کننده اين خدمات از سود بهره مند شوند بلکه بر اطلاعات عمومي مردم نيز افزوده شود.
در نهايت اين سوال پيش مي آيد که نظارت و رسيدگي بر اوضاع اين بخش بر عهده کدام نهاد و سازمان است؟
شهريورماه سال گذشته، کميسيون عالي ارتقاي محتواي مرکز ملي فضاي مجازي اينگونه خبر داد که آيين‌نامه ساماندهي پيامکهاي انبوه تبليغاتي و پيامکهاي خدمات ارزش افزوده را پس از برگزاري جلسات کارشناسي فشرده تصويب کرده است.
مرکز ملي فضاي مجازي در عين حال اعلام کرد که در اين آيين نامه چگونگي نظارت بر ارسال پيامکهاي انبوه تبليغاتي و پيامکهاي خدمات ارزش افزوده و ضوابط فعاليت اپراتورها و زير مجموعه‌هاي آن اعم از فراهم کننده و تجميع کننده محتوا تعيين شده است.
همچنين کميسيون عالي ارتقاي محتواي مرکز ملي فضاي مجازي شرايط ارايه دهندگان خدمات پيامک ارزش افزوده و پيامکهاي انبوه تبليغاتي را در اين آيين‌نامه تشريح کرده و از ارسال و ابلاغ آن براي نهادها و سازمانهاي مرتبط خبر داد.
در آن مقطع اينگونه اعلام شد که اين آيين‌نامه براساس مشکلات مطرح شده در ارسال و دريافت اين پيامکها اعم از محتواي آنها، نامشخص بودن مرجع ارسال و نقش اپراتورها در ارسال و دريافت پيامکها، به تصويب رسيده و بر اساس آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي موظف شده است تا کارگروهي براي نظارت بر ارسال و تبادل پيامکهاي انبوه تبليغاتي و پيامکهاي ارزش افزوده با حضور نمايندگاني از مرکز ملي فضاي مجازي، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، نيروي انتظامي، وزارت اطلاعات، سازمان تبليغات اسلامي، دادستان کل کشور، ستاد کل نيروهاي مسلح، شوراي عالي انقلاب فرهنگي و کميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي تشکيل دهد.
اما بحث ساماندهي و نظارت بر اين پيام‌ها به اين نقطه ختم نشد و بهمن ماه سال ۱۳۹۳ نيز اين بحث در جلسه شوراي عالي فضاي مجازي با حضور رئيس جمهور و روساي دو قوه ديگر مورد بررسي قرار گرفته و در نهايت آيين نامه ساماندهي و نظارت بر خدمات پيامکي شبکه هاي ارتباطي در جلسه شوراي عالي فضاي مجازي به تصويب رسيد تا بدين ترتيب سياستهاي خاص در اين زمينه اعمال شده و نهادي خاص نيز مسوول نظارت بر محتواي اين پيامکها باشد.
اين اتفاق در شرايطي رخ مي داد که از سال ۱۳۹۲ نيز مرکز توسعه فناوري اطلاعات و رسانه هاي ديجيتال با هدف رسيدگي به شکايات مردم در اين زمينه، سامانه اي راه اندازي کرد تا بدين ترتيب راهکاري براي برخورد با اين موارد ايجاد شود. سامانه اي که طبق آخرين آمارها، مشترکان موبايل تنها در بازه زماني شش ماهه دوم سال ۱۳۹۲ بالغ بر ۱۴ هزار مورد شکايت از پيامکهاي انبوه و تبليغاتي را در آن به ثبت رساندند.
در نهايت با اختصاص جلسات شوراي عالي فضاي مجازي به اين موضوع، بسياري ديگر از مسوولاني که عضو اين شورا هستند به تصميم گيري در اين زمينه پرداختند. با اين حال همچنان مشکلات موجود در اين بخش به قوت باقي است و هنوز دريافت اين نوع پيام ها در شرايطي استمرار دارد که جدا از بحثهاي فرهنگي ممکن است مسائل امنيتي اطلاعات مشترک در فضاي مجازي را هم با تهديد مواجه کند و بر همين اساس به طور دائم اپراتورهاي مختلف به ارائه هشدارهايي در اين زمينه مي پردازند.
اکنون طبق سياستهاي ساماندهي خدمات پيامکي ارزش افزوده و انبوه در شبکه‌هاي ارتباطي مصوب شده که هرگونه محتوا در خدمات پيامکي انبوه و ارزش افزوده پيامکي بايد با رعايت قوانين و مقررات کشور و عدم مغايرت با ارزشهاي ايراني – اسلامي باشد؛ همچنين مقرر شده است به منظور پايش و نظارت محتوا، کارگروهي با مسووليت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و عضويت نمايندگان وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، وزارت کشور، دادگستري و بهداشت، درمان و آموزش پزشکي و سازمان تبليغات اسلامي، نيروي انتظامي، نماينده دادستاني و مرکز ملي فضاي مجازي، تشکيل شده و گزارش عملکرد آن هر شش ماه به دبيرخانه شوراي عالي فضاي مجازي ارائه شود.
البته در اين زمينه ممکن است اين توجيه نيز مطرح شود که اين نوع پيام ها با ارزشهاي ايراني-اسلامي مغايرت نداشته و خلاف مقررات نيز نيستند.اما به هرحال نبايد فراموش کرد که اينگونه پيامکها قطعا موجب ايجاد مزاحمت بيش از ۷۰ ميليون مشترک تلفن همراه خواهند شد.
اما در آيين نامه مصوب شوراي عالي فضاي مجازي، خدمات پيامکي در دو دسته خدمات پيامک انبوه که جنبه تبليغاتي دارد و بدون درخواست مشترک ارسال مي شود و هزينه اي براي مشترکان دربر نخواهد داشت و نيز پيامک هاي ارزش افزوده که به انتخاب مشترک خواهد بود و بايد بابت آن هزينه پرداخت شود تقسيم شده است.
براساس سياستهاي مدنظر در اين مصوبه، پيامک هاي انبوه با محتواي اطلاع رساني و تبليغاتي به دليل حجم زياد پس از ارسال تحت نظارت وزارت ارشاد قرار خواهند گرفت اما پيامک هاي ارزش افزوده پيش از ارسال بايد تحت نظارت وزارت ارشاد قرار گيرد و پس از دريافت مجوز، امکان استفاده از آن براي مشترکان ممکن خواهد بود؛ همچنين طبق سياستهاي اين مصوبه، شرکت هاي ارائه دهنده خدمات پيامکي بايد براساس موازين نظام جمهوري اسلامي و پس از تاييد وزارت ارشاد نسبت به ارسال پيامک اقدام کنند. در غير اينصورت براي اين شرکتها و حتي اپراتورهاي تلفن همراه که بستر ارائه اين سرويس را آماده کرده‌اند جرايمي در نظر گرفته شده است.
براي دريافت مجوز ارسال پيامک ارزش افزوده، اپراتورهاي ارائه دهنده خدمات پيامکي قبل از ارسال پيامک، ملزم به ارائه بسته پيامکي به وزارت ارشاد هستند که اين پيامک پس از ثبت و بررسي در سيستم آنلاين وزارت ارشاد، اجازه انتشار خواهد يافت.
طبق مصوبه مذکور اينگونه عنوان شده که محتواي پيامکهاي ارزش افزوده و انبوه چنانچه مغاير با موازين و مقررات مدنظر در مصوبه شوراي عالي فضاي مجازي باشند تخلف محسوب شده و اپراتورهاي ارسال کننده، ارائه دهندگان اين خدمات و حتي شرکت و يا سازماني که اين محتوا را ايجاد کرده است مشمول جريمه خواهد شد.
همچنين در مصوبه مذکور تاکيد براين است که مشخص شود ارائه دهندگان خدمات محتوا در حوزه پيامک آيا صلاحيت ارائه اين خدمات را دارند يا خير؟ با اين حال اين نکته نيز عنوان مي‌شود که در اين حوزه مصاديق به صورت جزئي در مصوبه شوراي عالي فضاي مجازي ديده نشده و تنها آنچه که برخلاف موازين شرعي کشور باشد با آن برخورد خواهد شد.
البته گفته مي شود کارگروه ساماندهي پيامکها در وزارت ارشاد نيز با اين هدف شکل گرفته تا با تدوين آيين نامه اي، مصاديق مجرمانه و ممنوعه مدنظر در پيامکها ذکر شود.
در نهايت بر اساس آنچه تاکنون رسانه‌اي شده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي اين آيين نامه اجرايي تاکنون تنها مقدمات کار را فراهم کرده و پيش بيني کرده که در سال جاري اجراي اين آيين نامه رنگ عملياتي به خود گيرد و ساماندهي فضاي پيامکهاي انبوه و ارزش افزوده در کشور انجام شود.
حسن عليزاده - رئيس وقت مرکز توسعه فناوري اطلاعات و رسانه هاي ديجيتال - نيز دو سال قبل درباره اين پيامک ها توضيحاتي ارائه کرده و تاکيد کرده بود: براساس ضوابط تدوين شده، حقوق مادي و معنوي مولفان و صاحبان آثار در ارائه خدمات ارزش افزوده ويترين اپراتورها و آهنگ پيشواز که تاکنون توجه نمي شد بايد مورد توجه قرار گيرد و بايد رضايت مالکان اثر دريافت شود.
بر اين اساس حتي ديده شده که بعضي آثار خارجي شامل بازي ها، تم ها و آهنگ ها جنبه فرهنگي نداشته و منافي ارزشهاي فرهنگي است که ارائه اين خدمات نيز ممنوع است. همچنين پيامکهايي که با تعابير و ادبيات اغوا کننده و غيرواقعي، مشترکان را براي برنده شدن در مسابقات و قرعه کشي هاي مختلف فريب مي دهد نيز ممنوع است.
با گذشت دو سال از اين صحبتها شايد هر يک از مشترکان تلفن همراه حداقل يک بار در هفته پيامکي با مضمون شرکت در قرعه کشي و مسابقه دريافت کند.
البته آنچه بدان اشاره شد در قالب مصوبه‌اي که در آن سالها در وزارت ارشاد تدوين شده بود مورد تاکيد قرار مي گرفت و در همان دوره نيز اين مقام مسئول متذکر شده بود که در صورت تصويب نهايي اين آيين نامه، برخورد با اين موارد ضمانت اجرايي پيدا خواهد کرد.
وي در آن دوره همچنين از قرار راه اندازي کارگروهي براي رسيدگي به شکايات در اين زمينه خبر داده و ياد آور شده بود به موازات سامانه ۱۰۰۰۱۳۱۴ براي ساماندهي و بررسي شکايات اين بخش نيز ايجاد خواهد شد که البته همچنان جاي چنين سامانه اي در ميان بخش هاي مختلف خالي است و اگرچه مشترکان مي توانند مشکلات مختلف ارتباطي خود را با سامانه ۱۹۵ وزارت ارتباطات در ميان بگذارند اما براي پيگيري مستقيم پيامک هاي مزاحم و مشکل‌دار تا کنون تنها اين راهکار در نظر گرفته شده که افراد مي توانند به طور کل دريافت پيامک هاي تبليغاتي خود را مسدود کنند.