فساد مالي در دوران پهلوي همواره وجود داشته است ولي فسادي که بعد از افزايش قيمت نفت سال 1974 (1353) در ايران پديدار شد، مساله اي بود فراتر از همه آنها و جدا از تمام معيارهاي قابل قبول.

پورسانت ها و زد و بند با مقاطعه کاران داخلي و بين المللي توسط دربار و اطرافيان شاه چيزي بود که بر هيچ کس پوشيده نبود؛ به طوري که فريدون هويدا در ارتباط با فساد مالي حاکم در خانواده شاه چنين مي نويسد: «فسادي که درون دربار شاه وجود داشت حقيقتاً ابعاد وحشتناک به خود گرفته بود، برادران و خواهران شاه به خاطر واسطگي براي عقد قرارداد بين دولت ايران و شرکت هايي که گاه خودشان نيز جزو سهامداران عمده آنها بوده حق العمل هاي کلاني به چنگ مي آوردند.

گرفتاري اصلي در اين موضوع فقط مساله رشوه خواري يا دريافت حق کميسيون توسط خانواده سلطنت نبود؛ بلکه اقدامات آنها الگويي براي تقليد ديگران مي شد و به صورت منبعي در آمده بود که جامعه را در هر سطحي به آلودگي مي کشانيد.

افشاگري‌هاي آمريکا درباره فساد شاه پهلوي

سرازير شدن ثروت‌هاي هنگفت به جيب اين و آن در موقع عقد قراردادها گاه مي شد که رسوايي هايي را نيز به دنبال مي آورد؛ چنانکه يکبار کميسيون تحقيق سناي آمريکا افشا کرد که در جريان يکي از معاملات با کمپاني هاي آمريکايي عده زيادي از جمله شوهر خواهر شاه و فرمانده نيروي هوايي ايران (ارتشبد خاتمي) به اتفاق پسر بزرگ اشرف رشوه هنگفتي دريافت کرده اند.

ارتشبد سابق فردوست طي سال هاي حضور در دفتر ويژه اطلاعات و بازرسي شاهنشاهي با هزاران مورد اختلاس و ارتشا در سطح مقامات عالي رتبه کشور آشنا بود که مطالبش به شرح زير آورده مي شود:

در دوران مسؤوليتم در بازرسي متوجه شدم که اصولا موارد سوء استفاده و حيف و ميل نهايت ندارد در دوران 13 ساله نخست وزيري هويدا همه مي چاپيدند و هويدا کاملا نسبت به اين وضع بي تفاوت بود؛ در صورتي که يکي از مهم ترين وظايف رئيس دولت جلوگيري از فساد و حيف و ميل اموال دولتي است.

در هيچ زماني به اندازه دوران هويدا فساد گسترده نبود و او چون جلب رضايت محمد رضا را مي طلبيد نمي‌خواست کسي را از خود ناراضي کند و به همين دليل نيز صدارت او طولاني شد. من هر 2 ماه يکبار از طرف افسر دفتر ويژه، که مسؤول پيگيري پرونده ها بود، پيشرفت کار را سؤال مي کردم. اصلا پيشرفتي وجود نداشت و صفر بود، همه پرونده ها طبق دستور شفاهي نخست وزير به وزير دادگستري، بايگاني نمي‌شد و محمد رضا نيز اهميتي به اين امر نمي داد و از نظر او بي ايراد بود.

توجيه مسخره شاه براي فساد مالي بستگانش

شاه همواره سعي مي کرد مساله فساد مالي در خانواده سلطنتي را به نحوي توجيه کند؛ بنابراين گاه مي شد که نظرهاي مضحک و عجيب و غريبي هم اظهار مي کرد. از آن جمله پاسخ شاه به پرسش خبرنگار فرانسوي اوليويه وارن که پرسيده بود گفته مي شود که فساد بخشي از اطرافيان شما را هم در امان نگذاشته است، گفت: همه چيز ممکن است ولي در اين مورد بخصوص (فساد مالي) بايد بگويم که اين فساد نيست بلکه مثل بقيه رفتار کردن است، يعني مثل کساني که کاملا حق کار کردن و معامله کردن را دارند، به عبارت ديگر اطرافيان من هم حق دارند در شرايط مشابه با ديگران براي امرار معاش خود فعاليت داشته باشند.

قاچاق مواد مخدر توسط برادر شاه

علاوه بر سوء استفاده ها و اختلاس هاي مالي در نظام سياسي پهلوي آن‌هم در دربار و در حد امراي ارتش، يکي از مسائل حيرت‌انگيز اين دوران، دخالت هاي دربار شاه در امور مربوط به مواد مخدر بود. به محمود رضا يکي از برادران شاه اجازه داده شده بود در امر کشت ترياک و برداشت محصول آن فعاليت داشته باشد. همه ساله محمود رضا به بهانه اينکه محصول ترياک خوب نبود مقدار زيادي از ترياک هاي بدست آمده را براي خود نگه مي داشت و بعدا آن را به قيمت هنگفت در بازار سياه به فروش مي رساند.

حمايت شاه و آزاد سازي امير هوشنگ دولو که به جرم قاچاق مواد مخدر در سوئيس زنداني بود از جمله مسائلي است که در روشنگري اذهان مردم در حمايت شاه از باند قاچاق مواد مخدر مؤثر بود مردم از اين مساله حيرت زده شده بودند که چطور قاچاقچي هاي خرده پاي بدبخت به دستور شاه تيرباران مي شوند ولي همين شاه دوست خود را (امير هوشنگ دولو) که به جرم قاچاق مواد مخدر در سوئيس بازداشت شده از محاکمه و زندان مي رهاند؟

علاوه بر سوء استفاده مالي و دخالت دربار در قاچاق مواد مخدر، اکثر اعضاي خانواده سلطنتي و مقامات سطح بالاي کشور به گونه اي زندگي مي کردند که مي توان گفت هيچ گونه تناسبي با دستورات مذهب رسمي کشور که بيش از 99 درصد از جمعيت مردم ايران به آن اعتقاد داشتند مطابقت نداشت.

ورود زنان فاحشه به کيش براي خانواده شاه و سران عرب

برپايي قمار خانه ها و تفريحگاه هاي خلاف عفت در سرتاسر کشور از آن جمله در جزيره کيش که جهت عيش و نوش درباريان و ميلياردرهاي جهان و کشورهاي عرب تدارک ديده شده بود؛ جزيره کيش با پرداخت مبالغ کلان و اختلاس از خزانه مملکت تبديل به تفريحگاهي شده بود که شرکت ايرفرانس در پروازهايي که با هواپيماي کنکورد به اين جزيره داشت تعدادي از زنان فاحشه را به اين جزيره مي آورد.

حقيقت اين است که وجود فساد مالي، و بي بندوباري هاي بي حد و حصر در جامعه بخاصه در دربار و خانواده شاه چنان وسعتي پيدا نموده که با بديهيات مسلم دين مبين اسلام در تعارض بود و روز به روز وجهه شاه و خانواده سلطنت را در بين مردم مسلمان ايران از بين برد و زمينه وقوع انقلاب اسلامي را فراهم ساخت. نقطه اوج اين بي بند و باري در جشن فرهنگ و هنر شيراز بود که کريه ترين و زشت ترين صحنه ها را به تصوير در آوردند که قلم از گفتار آنها شرم دارد.

دامنه‌ فساد آنقدر گسترش‌ يافته‌ بود که‌ يکي‌ از خبرنگاران‌ خارجي‌ با اشاره‌ به‌ جريان‌ مبارزه‌ با فساد در ايران‌ نوشته‌ بود «اين‌ کار، غيرممکن‌ به‌ نظر مي‌رسد؛ چرا که‌ پاي‌ همه‌ به‌ نحوي‌ گير است.» دامنه‌ فساد و سوءاستفاده‌هاي‌ مالي‌ اطرافيان‌ شاه‌ و صاحبان‌ نفوذ و قدرت‌ در حکومت‌هاي‌ گذشته‌ و به‌ويژه‌ در دستگاه‌ پهلوي‌ آنقدر وسيع‌ و گسترده‌ بود که‌ از ديد پژوهشگران‌ خارجي‌ نيز به‌ دور نمانده‌ است.

آنها بيشترين‌ موارد فساد مالي‌ را مربوط‌ به‌ خانواده‌ پهلوي‌ و دربار شاه‌ مي‌دانند. چه‌ بسيار سوءاستفاده‌هايي‌ که‌ توسط‌ يک‌ وزير يا مقام‌ بالاي‌ مملکتي‌ صورت‌ مي‌گرفت‌ و به‌ راحتي‌ از آن‌ مي‌گذشتند، در حالي‌ که‌ يک‌ کارمند ساده‌ با دريافت‌ مختصر رشوه‌اي‌ محاکمه‌ و زنداني‌ مي‌شد.

تاثير اين فسادها،در ايجاد انگيزه براي اوجگيري انقلاب اسلامي را مي توان در شعارها و ديوار نويسي هاي آن زمان مردم مشاهده کرد:

ـ نظام شاهنشاهي سرچشمه فساد است.

ـ شاه مظهر رذالت،دنائت،لئامت و فساد است.

ـ اسلام دين جنبش و جهاد است،برنامه اش کوبيدن فساد است.

ـ تا شاه در ايران است،فساد هم هست.

ـ مرگ بر رژيم فاسد.

خدمت ساواک به فساد اقتصادي پهلوي ها

در منابع موجود از نقش ساواک در حمايت و گسترش فساد اقتصادي و مالي ميان دواير و مجموعه‌ ارکان حاکميت، به‌ويژه اعضاي خاندان سلطنت سخن به ميان آمده است. هر چند ساواک بر اقدامات، فعاليتها و رفتارهاي اعضاي درجه اول و مؤثر خاندان سلطنت اشراف داشت، اما نمي‌توانست در برابر اقدامات آنان واکنش نشان دهد.

در اين ميان به دليل ارتباطات و زد و بندهاي نزديک رؤساي وقت ساواک (به‌ويژه بختيار و نصيري) با اعضاي درجه اول و مؤثر اين خاندان، عمدتاً ساواک به مشوقي براي گسترش فساد اقتصادي، مالي و اخلاقي تبديل شده بود.

در گزارشات ساواک، فساد خاندان سلطنت و شخص شاه، به پديده‌اي معمول و پذيرفته شده تبديل شده بود؛ البته به دليل واهمه و رعبي که از ساواک در بين مردم وجود داشت، اساساً هيچ‌ انتقاد و اعتراض علني و آشکاري از فساد حاکم بر خاندان سلطنت وجود نداشت و هرگونه انتقادي حتي بسيار محدود نيز به شدت توسط ساواک منکوب مي‌شد. در همين حال در برخي موارد، ساواک علناً و عملاً از فساد اقتصادي و نيز اجحاف و ستمکاري اعضاي خاندان سلطنت در برابر شهروندان حمايت کرده و هرگونه اعتراضي را در نطفه خفه مي‌کرد.

در بين اعضاي خاندان سلطنت، اشرف پهلوي، خواهر دوقلوي شاه، بيشترين اشتهار را به فساد اخلاقي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي يدک مي‌کشيد و ساواک از فعاليت‌هاي او اطلاع داشت؛ اما هيچ‌گاه مانعي بر سر راه اين‌ فعاليت‌ها ايجاد نکرد و يا نتوانست مشکلي به وجود بياورد.

با اين احوال، تيمور بختيار و نعمت‌الله نصيري مهمترين و قسي‌القلب‌ترين رؤساي ساواک، نزديک‌ترين رابطه را با اشرف پهلوي داشتند و در بسياري از اقدامات غيرقانوني و فاسد او سهيم بودند. اسناد و مدارک ساواک از ارتباط نزديک تيمور بختيار با اشرف پهلوي حکايت دارد. وي به دليل سودي که از اقدامات اشرف مي‌‌برد، بر مجموعه فعاليتهاي او صحه گذاشت.