به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار، اعتکاف مخصوص دين اسلام نيست، بلکه در اديان الاهي ديگر نيز وجود داشته و در اسلام استمرار يافته است، اگرچه ممکن است در شرع مقدس اسلام پاره اي از خصوصيّات و احکام و شرايط آن تغيير يافته باشد، اما از زماني که پيامبر اسلام (ص) اعتکاف را به مسلمانان آموزش داد، اين سنت اسلامي در ميان مسلمانان رواج پيدا کرد.
اعتکاف در لغت به معناي اقامت کردن و ماندن در جايي و ملازم بودن با چيزي است، ولي در شرع مقدس اسلام، اقامت در مکاني مقدس به منظور تقرب جستن به خداوند متعال است. اعتکاف، فرصت بسيار مناسبي است تا انساني که در پيچ و خم هاي مادي دنيا غرق شده، خود را بازيابد و به قصد بهره بردن از ارزش هاي معنوي از علايق مادي دست بکشد و خود را در اختيار پروردگار بگذارد و تقاضا کند که او را در راه راست ثابت نگهدارد تا بتواند به درياي بيکران انس و مهر خداوند که همه اش مغفرت و رحمت است، متصل شود.
پيشينه اعتکاف
اعتکاف مخصوص دين اسلام نيست، بلکه در اديان الهي ديگر نيز وجود داشته و در اسلام استمرار يافته است، اگرچه ممکن است در شرع مقدس اسلام پاره اي از خصوصيّات و احکام و شرايط آن تغيير يافته باشد.
اعتکاف، فرصت بسيار مناسبي است تا انساني که در پيچ و خم هاي مادي دنيا غرق شده، خود را بازيابد و به قصد بهره بردن از ارزش هاي معنوي از علايق مادي دست بکشد
از زماني که پيامبر اسلام (ص) اعتکاف را به مسلمانان آموزش داد، اين سنت اسلامي در ميان مسلمانان رواج پيدا کرد. در حال حاضر مراسم اعتکاف در دهه پاياني ماه مبارک رمضان در بسياري از کشورهاي اسلامي از جمله عربستان (مکه) با شکوه خاصي برگزار مي شود. همه ساله خيل عظيم مسلمانان، که بخش قابل توجهي از آنان را جوانان تشکيل مي دهند، از سراسر جهان به سوي مسجدالحرام مي شتابند و در کنار خانه خدا معتکف مي شوند و حتي بسياري از زائران خانه خدا به منظور دست يابي به فضيلت اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، اين ايام پربرکت را براي انجام عمره مفرده برمي گزينند.
شبيه اين مراسم در مسجدالنبي و در کنار مرقد مطهر پيامبر (ص) برگزار مي شود. مسجد کوفه در عراق نيز سال هاي متمادي محل برپايي مراسم اعتکاف در دهه آخر ماه مبارک رمضان بوده است. انبوه شيعيان و پيروان مکتب اهل بيت (ع) در اين مسجد مقدس معتکف مي شده اند و بسياري از عالمان بزرگ شيعه نيز همراه با مردم در اين مراسم شرکت مي کرده اند.
زمان اعتکاف
اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت خاص نيست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف، روزه گرفتن است، بايد در زماني اعتکاف شود که شرعاً بتوان روزه گرفت. پس هرگاه روزه گرفتن صحيح باشد، اعتکاف نيز صحيح است، ولي بهترين زمان براي اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، و ايام البيض ماه رجب است. اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازي انسان براي درک ليلة القدر و بهره برداري از فيض اين شب گران قدر، بي ارتباط نيست. در کشور ما اکنون اعتکاف در سه روز از ماه رجب بيش از اعتکاف در دهه پاياني ماه رمضان رواج دارد. و اين سه روز از چند نظر حائز اهميت است: اول آنکه ماه رجب، ماه حرام است و از روايات استفاده مي شود که اعتکاف در ماه هاي حرام، نسبت به ديگر ماه ها از فضيلت بيشتري برخوردار است. ثانيا: روزه در ماه رجب داراي فضيلتي خاص است، زيرا ماه رجب ماه بزرگي است که مردم حتي در جاهليت نيز حرمت آن را پاس مي داشتند. اسلام نيز بر احترام و منزلت آن افزود.
مکان اعتکاف
اعتکاف از نظر مکان محدوديت خاص دارد. نظريه معروف آن است که اعتکاف تنها در يکي از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبي، مسجد کوفه و مسجد بصره) جايز است. امام رضا (ع) فرموده اند: «اعتکاف ليلة في مسجد الرسول و عند قبره يعدل حجة و عمرة؛ يک شب اعتکاف در مسجد پيامبر و نزد قبر او معادل يک حج و يک عمره است، ولي گروهي از فقها اعتکاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نيز روا دانسته اند.
البته در مورد مسجد جامع نيز برخي برآنند که بايستي به قصد رجاء و به اميد اين که شايد مطلوب درگاه الهي باشد، اعتکاف نمود. اعتکاف در ساير مساجد؛ مانند مسجد محله و بازار تنها به نظر شمار اندکي از فقيهان شيعه جايز است. مقصود از مسجد جامع در هر شهر و منطقه مسجدي است که معمولاً مردم بيشتري در آن جا گرد مي آيند.به عبارت ديگر، مسجدي که اغلب اوقات بيشتر از ساير مساجد جمعيت داشته باشد.
احکام اعتکاف
اعتکاف، عملي مستحب است و با نذر، قسم، عهد و اجاره (انجام دادن آن به نيابت از شخصي ديگر)، واجب مي شود (به لحاظ اينکه عمل به نذر، قسم، عهد و اجاره واجب است)؛ امّا اعتکافِ زن اگر با حقّ شوهر منافات داشته باشد، همچنين اعتکاف فرزند در صورتي که موجب اذيّت پدر و مادر گردد، حرام مي باشد.
هرچند اصل اعتکاف، مستحب است و شخص معتکف مي تواند در روز اوّل و دوم تا قبل از مغرب، از ادامه آن صرف نظر کند و اعتکاف را قطع نمايد؛ ولي اگر روز دوّم را تا مغرب به قصد اعتکاف در مسجد توقّف نمود، اعتکاف روز سوّم بر شخص واجب مي شود. و يا اگر به مدّت پنج روز در اعتکاف ماند، اعتکاف روز ششم واجب مي گردد.
شرايط صحت اعتکاف
شرايط صحت اعتکاف عبارت اند از:
?. ايمان
?. عقل
?. قصد قربت؛ پس اگر از روي ريا اعتکاف کند، يا قسمتي از آن را ريايي انجام دهد، باطل مي شود.
?. نيّت اعتکاف و توقّف در مسجد قبل از طلوع فجر (قبل از اذان صبح) تا مغرب روز سوّم؛ و اين که تعيين کند که اعتکافش واجب است (که با نذر يا غير آن واجب شده) و يا مستحبّ.
?. روزه گرفتن در ايّام اعتکاف.
?. اعتکاف کمتر از سه روز نباشد؛ ولي زيادتر از سه روز مانعي ندارد؛ هرچند مقدار زيادتر، يک روز، يا نصف روز باشد. پس اگر کمتر از سه روز نيّت کنند، اعتکاف باطل است.
?. در مسجد جامع باشد.
?. روزهاي اعتکاف را بايد به طور مستمرّ در مسجد توقّف کنند و نبايد از مسجد خارج شوند، مگر براي کاري ضروري؛ آن هم اگر طولاني شود به طوري که صورت اعتکاف بهم بخورد، اعتکاف باطل مي شود.[?]
محرمات اعتکاف
?. انجام رفتارهاي شهواني حتي نسبت به همسر؛ مثل لمس کردن و بوسيدن از روي شهوت، ولي نگاه التذاذي به همسر حرام نيست، هر چند احتياط آن است که از آن اجتناب شود.
?. بو کردن عطر و گياهان و گل هاي خوشبو؛ اگر با لذّت باشد.
?. خريد و فروش؛ ولي اگر براي غذا و نيازهاي روزانه ناچار باشد و نتواند کسي را وکيل در خريد کند، مي تواند به مقدار نياز، خريد کند و حرام نيست.
?. بحث و جدال در مسائل دنيوي، ديني و علمي، در صورتي که به قصد اظهار فضل و به منظور غلبه بر مخاطب باشد؛ ولي چنانچه به قصد اثبات حق و اظهار مطلب علمي باشد، مانعي ندارد.
مستحبات اعتکاف
بعضي از مستحبات اعتکاف چنين است:
?. اعتکاف در ماه رمضان بوده و بهتر است دهه آخر ماه آن باشد.
?. آداب و مستحبّاتي که براي روزه ماه رمضان وارد شده، رعايت شود.
?. چشم، گوش، زبان و اعضا و جوارح را از زشتي ها و گناهان حفظ کند.
?. از خشم، غيبت، تهمت، حسد و نزاع دوري کند.
?. حلم، صبر، وقار، خشوع و خوف از خدا را پيشه کند و از اهل شرّ و افراد غير متّقي فاصله بگيرد.
?. به دعا و قرائت قرآن (از جمله اعمال ام داوود)و ذکر خدا مشغول باشد.
از آن جا که مراسم اعتکاف در مساجد و به صورت دسته جمعي برگزار مي شود، لازم است اعتکاف کنندگان به وظايف اجتماعي و حقوق ديگران بيشتر توجه داشته، و آداب دعا و عبادات دسته جمعي را بهتر رعايت کنند. چه آنکه رعايت حال ديگران در هنگام استراحت و در رفت و آمدها و به خصوص در هنگام خواندن دعاها لازم و ضروري است؛ و عقل، عرف و شرع بر آن سفارش و تأکيد دارد. و در اين رابطه به دو نکته بايد توجه بيشتري داشت: يکي اينکه بهترين دعاها، دعاي با خشوع و پنهاني است ؛ و ديگر آنکه رعايت حقوق مردم مقدّم بر حق اللّ?ه است . مثلاً اگر خواندن دعا با سر و صدا، موجب رنجش ديگران شده و حواس آنها را پرت مي کند، بايد از آن پرهيز شود و بايد دانست در اين موقعيت ها دعاي آرام و آهسته به مراتب افضل از خواندن دعا با صداي بلند و به صورت دسته جمعي است که موجب مزاحمت براي ديگران است.
مرجع : آفتاب